انعطاف پذیری در معماری
انعطاف پذیری
انعطاف پذیری در معماری بطور عام به قابلیت تغییر در اشیا و اجسام گفته می شود. در معماری و طراحی محیط منظور از واژه ” انعطاف پذیری” انعطاف پذیری فضایی و ساماندهی فضای انسان ساخت و تغییر در آن برای دست یابی به شرایط ،نیازها و کاربست های جدید است. بعضی از فضاها بدون نیاز به ساماندهی مجدد بسیاری از فعالیت ها را تامین می کنند. بعضی دیگر از فضاها برای پاسخ به نیازهای مختلف قابل تغییراند. طراحان محیط واژه های” تطبیق پذیری” را برای این دو مورد به کار برده اند. ساماندهی فضایی تطبیق پذیر،طراحی است که الگو های رفتاری را در زمان های مختلف بدون نیاز به تغییرات کالبدی تامین نماید. به چنین فضایی،فضای چند منظوره تثبیت شده گفته می شود.
برای طرح بنای چند منظوره دلایل موجهی بدون نیاز به تغییرات کالبدی تامین نماید. به چنین فضایی، فضای چند منظوره تثبیت شده گفته می شود. برای طرح بنای چند منظوره دلایل موجهی وجود دارد. یک فضا می تواند در یک زمان یا در زمان های مختلف پاسخگوی عملکرد های گوناگون باشد. در مورد اول رفتارها در جوار هم به وقوع می پیوندند و در مورد دوم رفتارهای متغیر در زمان های مختلف و در یک مکان واقع می شوند. قرارگیری درها، پنجره ها و وسایل منزل به میزان زیادی تطبیق پذیری اتاق ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
تفاوت انعطاف پذیری و تطبیق پذیری
در طراحی اقامت گاه، تعاریف”انعطاف پذیری” و تطبیق پذیری” گاه معادل و گاه مترادف یکدیگر استفاده می شوند. در حالیکه این دو واژه که واجد وجوه و زمینه های مشترک مفهومی می باشند، دارای تفاوت هایی نیز هستند. وقوع بسیاری از الگو های رفتار انسان در یک محیط کالبدی واحد امکان پذیر است. یک اتاق در یک خانه سنتی با فضا و نور مناسب می تواند مقاصد مختلفی راتامین کند. همین اتاق در صورت داشتن مبلمان ثابت به ناچار دارای کارکردی تخصصی بوده و وقوع بعضی رفتارها را بهتر از رفتارهای دیگر ممکن می سازد.
تطبیق پذیری
در حال حاضر تطبیق پذیری به عنوان یکی از گونه های انعطاف پذیری در نظر گرفته شده است. از آنجا که عناصر سازنده هر فضای معماری تعریف کننده کلیت آن هستند، برای دستیابی به فضایی انعطاف پذیر، باید عناصر سازنده یا اجزای آن نیز انعطاف پذیر باشند. عموما در فضای انسان ساخت، سه گونه سامان دهی قابل تشخیص است. این سه گونه عبارتند از فضای ثابت، فضای نیمه ثابت و فضای متغیر.
بر اساس این تقسیم بندی فضای ثابت، از عناصر غیر قابل جابجایی از قبیل دیوارهای باربر، کف ها، پنجره ها و غیره تشکیل می شود. معمولا فضای ثابت، از عناصر غیر قابل جابجایی از قبیل دیوار های باربر، کف ها، پنجره ها و غیره تشکیل می شود. معمولا فضای ثابت با سیستم سازه و سنت های ساخت در هر دوره ارتباطی تنگا تنگ دارد.
فضای نیمه ثابت
فضای نیمه ثابت، فضایی است که با تغییر چیدمان مبلمان و وسایل خانه قابل تغییر است. در بعضی از موارد این تغییرات بیش از جابجایی مبلمان است. به عنوان مثال، در خانه های سنتی ژاپنی،دیوارهای داخلی می توانند برای ایجاد ترکیب های متنوع برای فعالیت های گوناگون و در زمان مختلف روز جابجا شوند. در معماری سنتی ایران بسیاری از فضاهای نیمه ثابت به صورتی انعطاف پذیر در لایه های عمودی جدا کننده فضاها(دیوارها) شکل می گیرند. در طرح های انعطاف پذیر، سازه می تواند امکان تغییر و پاسخ گفتن به نیاز های مختلف را فراهم آورد.
این نوع انعطاف پذیری بیش از آن است که به وسیله عناصر نیمه ثابت فضا تامین شود. در یک خانه نیمه مسکونی انعطاف پذیر در صورت ایجاد هماهنگی های لازم با نظام سازه، دیوارهای داخلی برای پاسخ گویی به نیاز های مختلف در زمان های مختلف قابل جابجایی هستند. ساختمان هایی که انعطاف پذیر و تطبیق طراحی و ساخته شده باشند در طول زمان امکان پایداری بیشتری دارند. استفاده عملی از مفهوم پذیری نیازمند سازماندهی و برنامه ریزی قبلی است، درغیر این صورت، ساماندهی فضای داخلی خانه دچار بی نظمی و آشفتگی می شود.
معماری مدرن
در معماری مدرن راه حل طراحی، تنوع زیادی پیدا کرد و با استفاده از قابلیت های این تنوع معیارهای مختلفی چون سازه مستقل با جدا سازی فضاهای خشک و تر و یا تفکیک فضاهای ارتباطی و غیره مبنای طراحی انعطاف پذیر قرار گرفت. در تمام این راه حل ها بین عناصر ثابت و متغیر ساختمان تمایز ایجاد شده و تلاش شد که بخشی از طراحی واحد های مسکونی با شرایط جدید و تغییرات زندگی مردم قابل تطبیق باشد. نکته مهم قابل دریافت از تجربیات گذشته و کاربرد های بعدی آن این است که ، تمام مفاهیم مربوط به انعطاف پذیری از یک گونه و در یک مقیاس نیستند. به طور کلی شناخت گونه ها و مقیاس های انعطاف پذیری در آرک تک به درک بهتر مفهوم آن کمک خواهد کرد.
